Bài tập phục hồi chức năng liệt nửa người cho bệnh nhân đột quỵ

Liệt nửa người không chỉ là một chẩn đoán y khoa, mà còn là một dấu mốc làm thay đổi hoàn toàn cuộc đời của bệnh nhân và gia đình họ. Nó đặt ra những rào cản to lớn về thể chất, tinh thần và cả gánh nặng kinh tế. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là cánh cửa hy vọng đã khép lại. Ngược lại, với sự hỗ trợ đúng đắn và một lộ trình phục hồi chức năng sau cho người liệt nửa người khoa học, hành trình "hồi sinh" hoàn toàn có thể trở thành hiện thực.

Hãy cùng Maple Healthcare  đi sâu vào những kiến thức quan trọng và các bài tập phục hồi chức năng liệt nửa người hiệu quả, giúp người bệnh tìm lại sự độc lập và chất lượng cuộc sống xứng đáng.

1. Thế nào là phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người?

Trước khi khám phá các giải pháp, chúng ta cần hiểu rõ về tình trạng này.

1.1. Liệt nửa người là gì? Nguyên nhân gây ra tình trạng này?

Liệt nửa người (hay còn gọi là liệt nửa thân - hemiplegia) là tình trạng suy yếu hoặc mất hoàn toàn khả năng điều khiển vận động ở một bên cơ thể, có thể ảnh hưởng đến cánh tay, chân và thậm chí cả khuôn mặt. Đây không chỉ là sự suy giảm về sức mạnh cơ bắp, mà còn là sự mất kết nối giữa não bộ và các chi, gây ra những thách thức lớn trong sinh hoạt hàng ngày.

Nguyên nhân dẫn đến liệt nửa người bao gồm:

• Đột quỵ (Tai biến mạch máu não): Đây là nguyên nhân hàng đầu, chiếm phần lớn các trường hợp liệt nửa người. Khi lưu lượng máu đến một phần não bị gián đoạn (do tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu), các tế bào não tại vùng đó sẽ bị tổn thương hoặc chết đi, dẫn đến liệt bên đối diện.
• Chấn thương sọ não: Các tai nạn giao thông, té ngã gây tổn thương trực tiếp đến não.
• U não: Khối u chèn ép hoặc phá hủy mô não.
• Viêm não/Viêm tủy sống: Tình trạng viêm nhiễm ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương.
• Bệnh lý bẩm sinh: Một số trẻ em có thể bị tổn thương não ngay từ khi còn trong bụng mẹ hoặc trong quá trình sinh nở.

1.2. Phục hồi chức năng cho người liệt nửa người là gì? Tác dụng của phục hồi chức năng?

Phục hồi chức năng không chỉ đơn thuần là "tập vật lý trị liệu". Đó là một quá trình toàn diện, khoa học, được cá nhân hóa, nhằm giúp người bệnh khôi phục tối đa các chức năng thể chất, tinh thần, trí tuệ và xã hội đã mất hoặc suy giảm. Phục hồi chức năng là cầu nối giúp bệnh nhân tái thích nghi với cuộc sống, kể cả với những di chứng còn lại.

Với người liệt nửa người, PHCN mang lại những tác dụng không thể phủ nhận bao gồm:

• Tối đa hóa khả năng vận động và độc lập: Giúp người bệnh lấy lại sức mạnh, tầm vận động, thăng bằng để có thể tự di chuyển, tự chăm sóc bản thân mà không cần phụ thuộc hoàn toàn vào người khác.
• Giảm thiểu và phòng ngừa biến chứng: Hạn chế tình trạng co cứng, teo cơ, cứng khớp, loét tỳ đè – những hệ lụy thường gặp do bất động lâu ngày.
• Cải thiện chất lượng cuộc sống: Từ việc có thể tự mình thực hiện các sinh hoạt hàng ngày đến việc tái hòa nhập xã hội, thậm chí quay trở lại với công việc.
• Nâng cao sức khỏe tinh thần: Giúp người bệnh vượt qua cảm giác chán nản, mất tự tin, khuyến khích ý chí và động lực để chiến đấu với bệnh tật.
• Giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội: Khi người bệnh độc lập hơn, áp lực chăm sóc sẽ giảm bớt đáng kể.

2. Các bài tập phục hồi chức năng liệt nửa người

Quá trình tập phục hồi chức năng liệt nửa người cần được cá nhân hóa và tiến hành theo từng giai đoạn, từ đơn giản đến phức tạp, với sự kiên trì và hỗ trợ của đội ngũ y tế. Dưới đây là tổng hợp các bài tập được chuyên gia khuyên áp dụng.

2.1. Chương trình tập Avant của Áo

Để tối ưu hóa quá trình phục hồi, nhiều chuyên gia đang áp dụng các phương pháp tiên tiến, trong đó có chương trình phục hồi chức năng Avant của Áo – một phác đồ tập luyện toàn diện, tập trung vào từng khía cạnh quan trọng:

• Tập vận động cánh tay: Giúp phục hồi sức mạnh, tầm vận động của vai, khuỷu tay, cổ tay, tạo tiền đề cho các hoạt động phức tạp hơn.
• Tập vận động tinh bàn tay: Cực kỳ quan trọng để khôi phục khả năng cầm nắm, thao tác chính xác, thực hiện các công việc đòi hỏi sự khéo léo (như cài cúc áo, viết lách, sử dụng điện thoại).
• Tập mạnh cơ: Tăng cường sức bền và sức mạnh tổng thể cho các nhóm cơ bị ảnh hưởng, hỗ trợ khả năng di chuyển và giữ thăng bằng.
• Tập di chuyển đi đứng và thăng bằng: Tập kỹ thuật đứng vững, chuyển trọng lượng, bước đi an toàn và duy trì thăng bằng để phòng tránh té ngã.

Những bài tập chuyên sâu này không chỉ cải thiện cơ bắp mà còn kích thích não bộ, hệ thần kinh, từ đó tăng cường khả năng phục hồi thần kinh và hướng tới sự độc lập tối đa trong sinh hoạt.

Đi kèm với chương trình tập luyện, công nghệ điện xung chức năng (FES) tần số thấp là một "trợ thủ đắc lực". FES sử dụng dòng điện nhẹ nhàng tác động sâu vào các mô cơ bị liệt, giúp:

• Kích thích sự co cơ: Đánh thức các cơ "ngủ quên", giúp chúng hoạt động trở lại.
• Tăng cường tuần hoàn máu: Cung cấp oxy và dưỡng chất đến vùng bị tổn thương, thúc đẩy quá trình hồi phục.
• Đẩy nhanh quá trình hồi phục: Tạo điều kiện thuận lợi cho sự tái tạo và phục hồi của hệ thần kinh và cơ bắp.

2.2. Kỹ thuật vị thế

Đặt đúng tư thế là bước đầu tiên và cực kỳ quan trọng để ngăn ngừa co cứng, loét tỳ đè và tạo điều kiện thuận lợi cho các bài tập sau này:

• Bố trí giường nằm hợp lý: Luôn để bên liệt của bệnh nhân hướng ra phía không gian mở, tránh sát tường để dễ dàng tiếp cận và chăm sóc.
• Đa dạng hóa tư thế nằm: Thay đổi luân phiên giữa nằm nghiêng bên liệt, nghiêng bên lành và nằm ngửa để phòng ngừa co cứng và chuột rút.
• Thay đổi tư thế định kỳ: Cứ 2 - 4 giờ/lần để tránh loét da do tỳ đè.
• Tuyệt đối tránh tư thế nửa nằm nửa ngồi: Tư thế này làm tăng nguy cơ loét vùng cùng cụt và không có lợi cho cột sống.

2.3. Tập vận động ở tư thế nằm

Ngay cả khi còn nằm trên giường, người bệnh vẫn có thể bắt đầu hành trình phục hồi với sự trợ giúp hoặc tự mình:

• Tập lăn nghiêng: Tự lăn sang hai bên bằng cách dùng tay và chân lành làm trụ, kéo và đẩy cơ thể. Đây là bước đầu tiên để tăng khả năng di chuyển.
• Tập trồi lên/xuống: Sử dụng tay và chân lành để nâng hoặc hạ người trên giường, tăng cường sức mạnh thân trên.
• Tập ngồi dậy: Từ tư thế nằm ngửa hoặc nằm nghiêng, dùng tay lành để hỗ trợ tay liệt và thân người ngồi dậy. Người bệnh có thể dùng dây kéo hoặc sự trợ giúp của người khác ban đầu.
• Tập vận động riêng từng khớp: Tập gập, duỗi, xoay các khớp ở cả hai bên cơ thể (có thể dùng tay lành hỗ trợ tay liệt) để duy trì tầm vận động, ngăn ngừa cứng khớp và kích thích cảm giác.

2.4. Tập vận động ở tư thế ngồi

Khi người bệnh đã có thể ngồi dậy, trọng tâm sẽ chuyển sang việc duy trì thăng bằng – nền tảng cho sự di chuyển độc lập:

• Giữ thăng bằng ở tư thế ngồi: Ngồi thẳng lưng, sau đó nghiêng nhẹ sang hai bên, ra trước và ra sau để cảm nhận rồi điều chỉnh trọng tâm.
• Di chuyển từ giường sang ghế/xe lăn và ngược lại: Thực hành các kỹ thuật chuyển trọng lượng an toàn, sử dụng tay lành làm điểm tựa.
• Vận động tay liệt ở tư thế ngồi: Dùng tay lành hỗ trợ gập duỗi vai, khuỷu tay, cổ tay bên liệt, thực hiện các động tác có mục đích.
• Vận động chân liệt ở tư thế ngồi: Tập bắt chéo chân, dậm gót chân xuống sàn, dồn trọng lượng về phía trước để chuẩn bị cho tư thế đứng.

2.5. Tập vận động ở tư thế đứng và đi

Các bước thực hiện phương pháp:

• Tập đứng và giữ thăng bằng: Bắt đầu trong khung tập đi song song, dồn trọng lượng đều lên hai chân, sau đó luân phiên dồn trọng lượng lên từng chân.
• Tập đi bộ: Bắt đầu trong khung tập đi, sau đó chuyển ra ngoài với gậy hoặc dụng cụ hỗ trợ khác. Bệnh nhân tập các kỹ thuật bước đi an toàn, điều chỉnh dáng đi.
•  Tập lên xuống cầu thang: Đây là một bài tập nâng cao, vì vậy người bệnh cần thực hiện cẩn thận. Bệnh nhân sẽ học cách bước chân lành lên trước khi lên evà chân liệt xuống trước khi xuống, luôn giữ vững tay vịn hoặc gậy.

2.6. Tập các vận động tự chăm sóc bản thân

Mục tiêu cuối cùng của phục hồi chức năng liệt nửa người là giúp người bệnh tái lập khả năng tự chăm sóc, đó là chìa khóa của sự độc lập:

• Vệ sinh cá nhân: Tập đánh răng, rửa mặt, chải tóc, tắm rửa.
•  Mặc quần áo và ăn uống: Học cách tự mặc quần áo, tự ăn uống bằng tay lành hoặc các dụng cụ hỗ trợ chuyên dụng.
• Di chuyển trong trong nhà, ngoài trời: Thực hành di chuyển an toàn trong nhà, ra ngoài, lên xuống dốc, qua đường – tái hòa nhập hoàn toàn vào cuộc sống thường ngày.

3. Maple Healthcare – Phòng khám vật lý trị liệu uy tín, lựa chọn hàng đầu cho bạn

Để đạt được hiệu quả phục hồi chức năng sau cho người liệt nửa người tối ưu, việc lựa chọn một địa chỉ chuyên nghiệp, uy tín là vô cùng quan trọng. Tại Maple Healthcare, chúng tôi tự hào mang đến một lộ trình điều trị toàn diện, kết hợp các phương pháp hiện đại và cá nhân hóa.

Chúng tôi hiểu rằng, phục hồi chức năng sau tai biến hoặc chấn thương gây liệt nửa người đòi hỏi sự kích hoạt và tối ưu hóa hệ thần kinh. Phương pháp Nắn chỉnh Cột sống Chiropractic được thực hiện bởi các Bác sĩ chuyên khoa tại Maple Healthcare sẽ tác động chính xác để:

• Tối ưu hóa chức năng hệ thần kinh: Bằng cách điều chỉnh các đốt sống bị sai lệch, các bác sĩ sẽ giải phóng sự chèn ép lên rễ thần kinh và tối đa hóa sự truyền dẫn tín hiệu giữa não và cơ thể. Đây là nền tảng cốt lõi giúp khôi phục khả năng vận động và cảm giác.
• Cải thiện tư thế và cân bằng: Liệt nửa người thường gây ra sự mất cân bằng nghiêm trọng. Phương pháp Chiropractic giúp thiết lập lại sự liên kết của cột sống và khớp, từ đó cải thiện tư thế đứng và đi, giảm nguy cơ té ngã và phòng ngừa biến dạng cột sống thứ phát.
• Giảm đau và căng cơ: Điều trị giúp giải tỏa các điểm căng cứng cơ sâu, giảm đau mãn tính. Điều này tạo điều kiện thuận lợi và thoải mái hơn để bệnh nhân thực hiện các bài tập Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng chuyên biệt.
• Kích hoạt khả năng tự phục hồi: Với hệ thống thần kinh hoạt động tối ưu, cơ thể sẽ kích hoạt cơ chế tự chữa lành tự nhiên, đẩy nhanh tốc độ phục hồi tổng thể.

Đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm của Maple Healthcare sẽ đánh giá kỹ lưỡng tình trạng của từng bệnh nhân để xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa, kết hợp giữa nền tảng Chiropractic tiên phong và các bài tập phục hồi chức năng chuyên biệt, cam kết giúp người bệnh đạt được những bước tiến vượt bậc trong hành trình trở lại cuộc sống bình thường.

Hành trình phục hồi chức năng cho người liệt nửa người là một thử thách cam go nhưng đầy ý nghĩa. Nó đòi hỏi sự kiên trì không ngừng nghỉ từ người bệnh, sự hỗ trợ tận tâm từ gia đình và một lộ trình điều trị khoa học từ các chuyên gia. Đừng để liệt nửa người cướp đi hy vọng sống. Với các bài tập phục hồi chức năng liệt nửa người đúng đắn và sự hỗ trợ toàn diện như tại Maple Healthcare, cánh cửa đến một cuộc sống độc lập, tự tin và trọn vẹn sẽ luôn rộng mở chờ đón bạn! Nếu bạn còn thêm câu hỏi nào cần chúng tôi tư vấn có thể để lại thông tin tại biểu mẫu hoặc liên hệ với chúng tôi trực tiếp tại FANPAGE MAPLE HEALTHCARE

FAQ

1. Các bài tập quan trọng nhất trong giai đoạn đầu phục hồi liệt nửa người là gì?

Tập thụ động: Kỹ thuật viên di chuyển các khớp để duy trì biên độ vận động. Tập hoạt động hỗ trợ: Bệnh nhân cố gắng cử động, kỹ thuật viên hỗ trợ thêm. Kiểm soát tư thế: Đổi tư thế, ngồi dậy, giữ thăng bằng. Tập thở và ho chủ động: Phòng ngừa viêm phổi.

2. Phục hồi chức năng có thể giúp bệnh nhân liệt nửa người lấy lại khả năng đi lại không?

Có, nhưng mức độ phục hồi tùy thuộc vào:Mức độ tổn thương não, thời gian bắt đầu tập, tuổi và bệnh nền, mức độ tham gia tập luyện. Nếu được can thiệp đúng cách, có đến 60–80% bệnh nhân có thể lấy lại khả năng đi lại ở mức độ nào đó

Bài viết liên quan:

• Phục hồi chức năng sau phẫu thuật, đâu là thời điểm Vàng?
• Phân biệt vật lý trị liệu và phục hồi chức năng khác và giống nhau